«Ուսումնական աշուն»

Թարգմանություններ 6-րդ դասարան

Ընտրել թեմաներից մեկը , կրճատել, թարգմանել

Modern Egypt dates back to 1922, when it gained independence from the British Empire as a monarchy. Following the 1952 revolution, Egypt declared itself a republic, and in 1958 it merged with Syria to form the United Arab Republic, which dissolved in 1961. Throughout the second half of the 20th century, Egypt endured social and religious strife and political instability, fighting several armed conflicts with Israel in 1948, 1956, 1967 and 1973, and occupying the Gaza Strip intermittently until 1967. In 1978, Egypt signed the Camp David Accords, officially withdrawing from the Gaza Strip and recognising Israel. The country continues to face challenges, from political unrest, including the recent 2011 revolution and its aftermath, to terrorism and economic underdevelopment. Egypt’s current government, a semi-presidential republic led by Abdel Fattah el-Sisi, has been described by a number of watchdogs as authoritarian or heading an authoritarian regime, responsible for perpetuating the country’s problematic human rights record.

Islam is the official religion of Egypt and Arabic is its official language.[16] With over 100 million inhabitants, Egypt is the most populous country in North Africa, the Middle East, and the Arab world, the third-most populous in Africa (after Nigeria and Ethiopia), and the thirteenth-most populous in the world. The great majority of its people live near the banks of the Nile River, an area of about 40,000 square kilometres (15,000 sq mi), where the only arable land is found. The large regions of the Sahara desert, which constitute most of Egypt’s territory, are sparsely inhabited. About half of Egypt’s residents live in urban areas, with most spread across the densely populated centres of greater Cairo, Alexandria and other major cities in the Nile Delta.

Egypt is a developing country, ranking 116th on the Human Development Index. Politically, however, it is considered to be a regional power in North Africa, the Middle East and the Muslim world, and a middle power worldwide.[17] Egypt has a diversified economy, which is the second-largest in Africa, the 33rd-largest economy by nominal GDP, and the 20th-largest globally by PPP. Egypt is a founding member of the United Nations, the Non-Aligned Movement, the Arab League, the African Union, Organisation of Islamic Cooperation and the World Youth Forum.


Ժամանակակից Եգիպտոսը սկիզբ է առել 1922 թվականին, երբ նա անկախություն ձեռք բերեց Բրիտանական կայսրությունից՝ որպես միապետություն։ 1952-ի հեղափոխությունից հետո Եգիպտոսն իրեն հռչակեց հանրապետություն, իսկ 1958-ին միաձուլվեց Սիրիային՝ ձևավորելով Միացյալ Արաբական Հանրապետությունը, որը կազմալուծվեց 1961-ին: 20-րդ դարի երկրորդ կեսին Եգիպտոսը դիմացավ սոցիալական և կրոնական բախումների և քաղաքական անկայունության, կռիվներ։ Իսրայելի հետ մի քանի զինված հակամարտություններ 1948, 1956, 1967 և 1973 թվականներին, և ընդհատումներով գրավելով Գազայի հատվածը մինչև 1967 թվականը: 1978 թվականին Եգիպտոսը ստորագրեց Քեմփ Դեյվիդի համաձայնագիրը՝ պաշտոնապես դուրս գալով Գազայի հատվածից և ճանաչել Իսրայելը: Երկիրը շարունակում է դիմակայել մարտահրավերներին՝ սկսած քաղաքական հուզումներից, ներառյալ 2011 թվականի վերջին հեղափոխությունը և դրա հետևանքները, մինչև ահաբեկչություն և տնտեսական թերզարգացում: Եգիպտոսի ներկայիս կառավարությունը՝ կիսանախագահական հանրապետությունը, որը գլխավորում է Աբդել Ֆաթթահ ալ-Սիսին, մի շարք դիտորդների կողմից նկարագրվել է որպես ավտորիտար կամ ավտորիտար ռեժիմ ղեկավարող, որը պատասխանատու է երկրում մարդու իրավունքների խնդրահարույց իրավիճակը հավերժացնելու համար:
: : Իսլամը Եգիպտոսի պաշտոնական կրոնն է, իսկ արաբերենը՝ պաշտոնական լեզուն: Ավելի քան 100 միլիոն բնակչով Եգիպտոսը Հյուսիսային Աֆրիկայի, Մերձավոր Արևելքի և արաբական աշխարհի ամենաբնակեցված երկիրն է, Աֆրիկայում բնակեցվածությամբ երրորդը (Նիգերիայից և Եթովպիայից հետո) և աշխարհի տասներեքերորդ ամենաբնակչությունը: Նրա բնակչության ճնշող մեծամասնությունը ապրում է Նեղոս գետի ափերի մոտ, մոտ 40,000 քառակուսի կիլոմետր (15,000 քառակուսի մղոն) տարածք, որտեղ գտնվում է միակ վարելահողը: Սահարա անապատի խոշոր շրջանները, որոնք կազմում են Եգիպտոսի տարածքի մեծ մասը, սակավաբնակ են։ Եգիպտոսի բնակիչների մոտ կեսն ապրում է քաղաքային շրջաններում, որոնց մեծ մասը տարածված է մեծ Կահիրեի, Ալեքսանդրիայի և Նեղոսի դելտայի այլ խոշոր քաղաքների խիտ բնակեցված կենտրոններում:
Եգիպտոսը զարգացող երկիր է, որը զբաղեցնում է 116-րդ տեղը մարդկային զարգացման ինդեքսում: Քաղաքական առումով, սակայն, այն համարվում է տարածաշրջանային տերություն Հյուսիսային Աֆրիկայում, Մերձավոր Արևելքում և մահմեդական աշխարհում, և միջին ուժ ամբողջ աշխարհում: Եգիպտոսը Միավորված ազգերի կազմակերպության, Չմիավորման շարժման, Արաբական լիգայի, Աֆրիկյան միության, Իսլամական համագործակցության կազմակերպության և Համաշխարհային երիտասարդական ֆորումի հիմնադիր անդամ է:

Урок 2

Урок 2

Продукты питания Սննդամթերք

Միս — мясо

Տավարի միս — говядина

Խոզի միս — свинина

Հավի միս — курица

Բանջարեղեն

Լոլիկ — помидор

Սմբուկ — баклажан

Կանաչի — зелень

Դդմիկ — кабачок

Դդում — тыква

Լոբի — фасоль

Վարունգ — огурец

Պղպեղ — Перец

Կանաչի — зелень

Եգիպտացորեն -кукуруза

Բանջարեղեն — Овощи

Մրգեր — фрукты

Խնձոր — яблоко

Տանձ — груша

Խաղող — виноград

Դեղձ — персик

Ծիրան — абрикос

Ծովամթեր — морепродукты

Կաթնամթերք — кисломолочные продукты

Կաթ — молоко

Ձու — яйцо

Թթվասեր — сментана

Կաթնաշոռ — творог

Պանիր — сыр

Ձեթ — подсолнечное масло

Կարագ — Сливочное масло

Առողջարար — Полезное

Ձավարեղեն — крупа

Բրինձ — рис

Հնդկաձավար — гречка

Եգիպտացորեն — кукуруза

Քաղցր — сладки, сладкая , сладкое

Կծու — острый, острая, острое

Թթու — кислый, кислая, кислое

Դառը — горький, горькая, горькое

Задания (Առաջադրանքներ)

  1. Ответьте на вопросы и выполните задания․
  • Какие продукты ты больше всего любишь и используешь? (Ո՞ր սննդամթերքն ես ամենաշատը սիրում և օգտագործում)
  • Какие разновидности (տեսակներ) мяса ты выучил? (Ո՞ր մսի տեսակների անվանումները դու սովորեցիր)
  • Какие овощи ты знаешь и любишь? (Ո՞ր բանջարեղենները դու գիտես և սիրում ես)
  • Напиши рецепт (Բաղադրատոմս) своего любимого блюда․ (Գրիր սիրածդ ուտեստի բաղադրատոմսը).
  • Ինչպիսի՞ մթերք է պահանջվում այն պատրաստելու համար։ Как продукты тебе нужны для приготовления данного блюда?
  • Составь несколько словосочетаний с вышеперечисленными продуктами. (Կազմիր մի քանի բառակապակցություն վերոնշյալ անվանումներով). Например։ полезное молоко (օգտակար կար), кислое яблоко (թթու խնձոր), вкусное мясо (համեղ միս)
  • Նկարահանել փոքրիկ ֆիլմ ձեր սիրած մթերքների մասին: (Снять небольшой фильм о ваших любимых продуктах, используя ислова ,, Я люблю кислое яблоко,, или ,, Я люблю сладкий виноград,, и т․д․ )

Урок 1 

Русско-английск-армянский вариант

Урок 1 ԴԱՍ 1

Моя семья — My family — Իմ ընտանիքը

Слова для изучения — words to study — ուսումնասիրելու համար բառեր

EnglishՀայերեն, По-русски
brideневеста, հարսնացու
groomжених, փեսացու
brotherбрат, եղբայր
cousinкузен, кузина, հորեղբոր, մորաքրոջ, հորաքրոջ, քեռու տղա
wifeжена, կին
husbandмуж, ամուսին
parentsродители, ծնողներ
parentродитель, ծնող
grandchild — grandchildren (Plural)внук (թոռ)- внуки (թոռներ)
grandsonвнук թոռ
granddaughterвнучки թոռնուհիներ
friendдруг, подруга, ընկեր, ընկերուհի
boyfriendдруг, ընկեր
girlfriendподруга, ընկերուհի
grandmother, grandmaбабушка տատիկ
grandfather, granddad, grandpaдедушка պապիկ
half-sisterсестра по одному из родителей միակողմանի քույր
half-brotherбрат по одному из родителей միակողմանի եղբայր
motherмама մայր
mum, mummy, mom (AE)мама (амер. англ) մայրի
nephewплемянник զարմիկ
nieceплемянница զարմուհի
uncleдядя քեռի, հորեղբայր
godchildкрестник, սանիկ
godfatherкрестный отец կնքահայր
godmotherкрестная мама կնքամայր
sisterсестра քույր
mother-in-lawтеща, свекровь ոքանչ, սկեսուր
father-in-lawтесть, свекор աներ, սկեսրայր
sonсын տղա
auntтетя մորաքույր, հորաքույր
daughterдочь աղջիկ
great-grandparentsпрадедушка и прабабушка տատիկի մայրիկ, հայրիկ
fatherотец հայր
dadпапа հայրիկ
twinблизнец երկվորյակ

Առաջադրանքներ՝

Կազմել այս բառերով փոքրիկ նախադասություններ։

Օրինցակ՝

Ես սիրում եմ իմ ընտանիքը — Я люблю мою семью․

Իմ ընտանիքը շատ մեծ է (փոքր) — Моя семья очень большая (маленькая)․

Ես տասը տարեկան եմ — Мне десять лет․

Ես ունեմ ույր, եղբայր — У меня есть брат, сестра․

Чтение текста ,,Моя большая семья,, и перевод на армянский язык в блоге․

Привет! Мое имя Юра. Мне уже исполнилось девять лет. В этом году я перешел в третий класс. У меня большая семья, которая состоит из дедушки, бабушки, папы, мамы, двух братьев и двух сестер. Моего папу, как и дедушку, зовут Василий,  бабушку — Ирина, маму-Катя. У меня братья-близнецы — Игорь и Витя, а сестер зовут — Света и Юля․ Мой папа пошел по стопам дедушки и стал инженером․ Моя бабушка — пенсионерка․ Моя мама — парикмахер и у нее очень красивый цвет волос, напоминающий каштан․ Моим братьям — пять лет, а сестрам- три и два года.  Я очень люблю мою дружную и большую семью!

Ответьте на послетекстовые вопросы в блоге:

  1. Как зовут главного героя?
  2. В каком классе он учится и сколько ему лет?
  3. Расскажи о его семье?
  4. У тебя есть брат или сестра?
  5. Как зовут твою  маму или папу?
  6. Чем они занимаются?

Տնային առաջադրնք



Պարապմունք 25

Շաբաթը ամփոփելու, թեմաները կրկնելու համար խառը խնդիրներ:

  1. Կրճատիր կոտորակները,նշիր կանոնավոր կոտորակները:

21/63 – 1/3
10/1000 -1/100
25/60 – 5/12
120/5 – 1/24
30/60– 1/2
7/49-1/6
121/44

2.Գերանը սղոցով կտրելն արժե 50 դրամ: Ինչքա՞ն է պետք վճարել գերանը 6 մասի բաժանելու համար:

5×50=250

3. Ո՞րն է համեմատությունների հիմնական հատկությունը։

եզրերի անդամների արդրյալը հավասար է միջին արտադրյալին

4. Քառակուսու կողմը 55 սմ է։ Ուղղանկյան մակերեսը քառակուսու մակերեսի 3/5-ն է։ Որքա՞ն է ուղղանկյան լայնությունը, եթե նրա երկարությունը հավասար է քառակուսու կողմին։

55:55=3205

3025:5×3=1815

1815:55=33

5.Խնձորները չորանալիս կորցնում են իրենց զանգվածի 23/25-ը։ Որքա՞ն խնձորաչիր կստացվի 1200 կգ թարմ խնձորից։

1200:25×23=5520

6.Գրքում կա 400 էջ։ Նրա էջերի 54 %-ը քանի՞ անգամ է շատ նրա էջերի 18 %-ից։ Կփոխվի՞ արդյոք պատասխանը, եթե գրքում լինի 300 էջ։

400:100×54=216
400:100×18=72

7. Քառակուսու պարագիծը 400 է: Քանի՞ տոկոսով կմեծանա քառակուսու պարագիծը, եթե նրա

կողմը մեծացնենք 10 %-ով։

Եգիպտոս

Առաջադրանք 1

Առաջադրանք 1

Եգիպտոս/պատմել/

1.Հին Եգիպտոսի աշխարհագրական դիրքը , 21-րդ դարում այդ տարածքում ինչ պետություն է ձևավորվել/ պատասխանիր այս հարցին՝ օգտվելով քարտեզից/:/Google maps,  Google Eart ծրագրերով ճամփորդել /

Եգիպտոսը Աֆրիկայի հյուսիս-արևելքում է՝ Նեղոս գետի ափերին ։ Այնդեղ է ձևավորվել ու զարգացել Հին Եգիպտոսի պետությունը ։ 21-րդ դարում այդ տարածքում ձևավորվել է
Եգիպտոսի Արաբական Հանրապետությունը ։

2.Համեմատիր/15-20 նախադասությամբ/Հին եգիպտական մայրաքաղաք Մեմֆիսը և 21-րդ դարի Եգիպտոսի Արաբական Հանրապետության մայրաքաղաք Կահիրեն:

Մենֆիսը Եգիպտոսի առաջին մայրաքաղաքն էր՝ կառուցված Նեղոսի ձախ ափին։ Այնեղել Է Եգիպտոսի կրոնական, մշակութային և արհեստագործական կենտրոն։Մեմֆիսում պահպանվել են Պտահ աստծո տաճարի մնացորդները։ ։Այն իր դիրքիպատճառով գրավիչ էր բոլոր փարավոնների համար։ Մեմֆիսը ժամանակին հայտնի էեղել արձանների, տաճարներ և իր շուրջը փռված բուրգերի բազմությամբ։

Կահիրեն Աֆրիկայի ու արաբական աշխարհի խոշորագույն քաղաքն է։ Կահիրեն հիմնադրել էՋուհեյր Սիցիլացին 969 թվականին և ի նշան Եգիպտոսի նվաճման անվանել Միսր ալ֊Կահիրա՝ «Հաղթական Եգիպտոս»․ այստեղից էլ քաղաքի այժմյան արաբական Ալ֊Կահիրաանվանումը։ Բուն քաղաքի բնակչությունն ավելի քան 7 մլն է։ Այն գտնվում է Նեղոսի ափին ուկղզիների վրա՝ դելտայից քիչ հարավ։ Կահիրեն Եգիպտոսի խոշորագույն արդյունաբերականկենտրոններից է և տալիս է արտադրության 1/4-ը։

3.Ովքեր էին փարավոնները:

Եգիպտոսի հզոր արքաներից Ռամզես Երկրորդ/գրավոր փոքրիկ հետազոտություն անցկացրու անդրադառնալով  նշված կետերին, նյութդ պետք է ունենա նախաբան, ընթացք, վերջաբան, վերջաբանը ամփոփիր քո  կարծիքը հայտնելով տվյալ արքայի մասին/,

  • Գահ բարձրանալը,
  • արշավանքները,
  • հաշտության պայմանագիրը-«Հավերժ բարեկամներ»
  • մշակույթը
  • ուսումնասիրել ստորև աղբյուրներից մեկը, պատմել նոր բացահայտումների մասին

Աղբյուրներ՝

Ռամզես Եկրորդ /Մեծ/

Հին Եգիպտոս /տեսաֆիլմ/

Նեֆերտիտին եւ առեղծվածային Միտանի պետությունը/տեսաֆիլմ/

  Հին աշխարհի երկրների մշակույթը

   Հին Եգիպտոս

Եգիպտոսի Արաբական Հանրապետությունը

Եգիպտական փարավոնը կին

   Հետաքրքրիր փաստեր Հին Եգիպտոսի մասին

Առաջադրանք 2

Միջագետքի առաջին պետությունները/պատմել/

1.Ներկայացրու Հին աշխարհի նշանավոր արքաներից Համմուրապիին,նրա օրենքները, քո մտորումները այդ օրենքների շուրջ/գրավոր/:

Արարատ – Ք․ա․ XXVlll-XXVll

Մալաթիա – Ք․ա․Xll-Xl

Երևան – Ք․ա. XXlV-XXlll

Հայասա թագավորություն – Ք․ա. XV-Xlll

Նաիիրի – Ք․ա․ Xlll-X

Ուրարտու – Ք․ա․ lV դարի կեսը

2.Տեսաֆիլմերից մեկը դիտելուց հետո ամփոփիր 10-15 նախադասությամբ/ինչ նոր բան իմացար, ամենահետաքրքիր հատվածը/

Շումերներ /ֆիլմ/

Բաբելոն/տեսաֆիլմ/

3.Բաբելոնը և հայերը/կարդալ , 10 կետերով ամփոփել/

Վաղ պետական կազմավորումները Հայաստանի տարածքում

Առաջադրանք 1

Հայկական լեռնաշխարհում հնագույն պետական կազմավորումների մասին հիշատակություններ են տալիս հարևան ժողովուրդների սկղբնակղբոյւրները, մասնավորապես շումերական, աքքադական և խեթական արձանագրությունները, ինչպես նաև Աստվածաշունչը:

 Ըստ սկզբնաղբյուրների՝ լեռնաշխարհում պետականության ձևավորման գործընթացը սկսվել է դեռ մ.թ.ա III հազարամյակից և իր գագաթնակետին է հասել մ.թ.ա. I հազարամյակի սկզբներին:

Վաղ պետական կազմավորումները Հայաստանի տարածքում-

  • Այս հատվածը կարդալուց հետո դուրս գրել, տալ նոր հասկացությունների բացատրությունները, սահմանումները:
  • Թվարկել Հայկական լեռնաշխարհի վաղ պետական կազմավորումները՝ նշելով նրանց գոյության դարերը:
  • Համաձայն եք. որ Արատտան Հայասայից հզոր էր, հիմնավորիր պատասխանդ:

Արատտա/պատմել/

Հայաստանի Ք.ա. III-II հազարամյակների պատմության լուսաբանման համար անգնահատելի տեղեկություններ են հաղորդում Միջագետքի հնագույն` շումերական և աքքադական գրավոր հուշարձանները: Շումերները` աշխարհի առաջին քաղաքակրթություններից մեկի ստեղծողները, մինչև Հարավային Միջագետքը յուրացնելը բնակվել են Միջագետքի հյուսիսային և Հայկական լեռնաշխարհի հարավային շրջաններում: Հեռանալով այնտեղից` նրանք երկար ժամանակ պահպանել են կապը լեռնաշխարհի հետ: Այդ իսկ պատճառով մեր լեռնաշխարհի մասին ամենավաղ հիշատակությունները գտնում ենք շումերական գրավոր հուշարձաններում: Շումերները ստեղծեցին առաջին սեպագիրը, որը Ք.ա. III հազարամյակի երկրորդ կեսին նրանցից փոխառեցին սեմական ծագում ունեցող աքքադացիները, իսկ հետագայում այն լայն տարածում ստացավ Առաջավոր Ասիայի երկրներում, այդ թվում` Վանի թագավորությունում: Շումերական բնագրերում հիշատակվում է Արատտա երկիրը: Արատտան Հայկական լեռնաշխարհի մինչ օրս հայտնի առաջին վաղ պետական կազմավորումն է: Նրա մասին տեղեկությունները վերաբերում են Ք.ա. XXVIII-XXVII դարերին: Ի՞նչ են պատմում շումերական աղբյուրներն Արատտա երկրի, նրա տեղադրության, պետական կառուցվածքի, տնտեսության, մշակույթի և այլ հարցերի մասին: Հերոսավեպում Արատտան հիշատակվում է որպես բարձր լեռնային երկիր: Արատտայից Շումեր գնում էին գետով: Ուրուկ քաղաքով հոսող միակ գետը Եփրատն է, որի ավազանում միակ լեռնային շրջանը Հայկական լեռնաշխարհն է: Հետևաբար Արատտան, անկասկած,գտնվել է Հայկական լեռնաշխարհում: Այդ են վկայում նաև Շումերից Արատտա ճանապարհին հիշատակվող տեղանունները: Դրանցից է, օրինակ, Զամուա երկիրը: Վերջինս Ուրմիո լճի հարավում էր (ասորեստանյան աղբյուրներում Ուրմիո լիճը կոչվում է ), հետևաբար շարունակելով Շումեր-Զամուա գիծը` անխուսափելիորեն դուրս կգանք Հայկական լեռնաշխարհ: Հայտնի է, որ Հայկական լեռնաշխարհի հետ էր կապվում իմաստության և տիեզերական ջրերի աստված Հայ(ա)ի պաշտամունքը, որի որդի Հայկն Արատտայի հովանավոր աստվածն էր: Արատտան եղել է աստվածապետական (կրոնապետական կամ թեոկրատական) կարգերով երկիր: Դա պետական կառավարման այն ձևն է, որում և´ աշխարհիկ, և´ հոգևոր ողջ իշխանությանը տիրում էր հոգևոր դասը, որն էլ Աստծո անունից իրականացնում էր իշխանությունը: Արատտայի արքան միաժամանակ երկրի գերագույն քուրմն էր: Երկրի ճակատագրին վերաբերող կարևոր հարցերի լուծման համար քրմապետ-արքան գումարում էր ավագների ժողով: Հիշատակվում է երկրի գլխավոր տնտեսական պաշտոնյան, որը կոչվում էր : Արատտայում հիշատակվում են նաև տնտեսական ոլորտի պաշտոնյաներ` հարկահաններ, վերակացուներ, ինչը խոսում է երկրում արդեն որոշակի զարգացում ստացած պետական համակարգի մասին: Մեզ են հասել տեղեկություններ նաև Արատտայի և Շումերի տնտեսական հարաբերությունների մասին: Արատտացիները հացահատիկ և այլ երկրագործական ապրանքներ են ներմուծել և փոխարենը արտահանել մետաղներ ու թանկարժեք քարեր: Բացի դրանից, հարավ են ուղարկել նաև շինարարական հումք`: Շումերում որպես քաշող ուժ և փոխադրամիջոց օգտագործվել են ավանակները, Արատտայում` ձիերը: Ձիերի կիրառումը տնտեսության մեջ և ռազմարվեստում բերեց աննախադեպ առաջընթացի: Շումերական բնագրերը տեղեկություններ են պահպանել Արատտայի բանակի և պարսպապատ մայրաքաղաքի մասին: Դրանցից մեկի համաձայն` շումերական բանակը պաշարում է Արատտայի համանուն մայրաքաղաքը, սակայն մեկ տարի պաշարելով` չի կարողանում գրավել. …Արատտայի մասին կարևորագույն տեղեկություններից մեկն Արատտայում սեփական գրի գործածության փաստն է, ինչն ապացուցվում է նաև Հայկական լեռնաշխարհից հայտնաբերված Ք.ա. III հազարամյակի մեհենագիր հուշարձաններով, որոնք դեռևս վերծանված չեն: Ք.ա. XXVIII-XXVII դարերում Արատտայից Շումեր էին գնում ճարտարապետներ այնտեղ մեծ շինություններ կառուցելու նպատակով: Ք.ա. XXVI-XXV դարերով թվագրվող բնագրերում Միջագետքում բնակություն հաստատած սուբարեցիները հիշատակվում են որպես դպիրներ, դպրապետեր, հացթուխներ, հացթուխապետեր, դարբիններ, այգեպաններ և այլն: Հետաքրքիր է նաև այն փաստը, որ Արատտայի հիշատակության ժամանակաշրջանում Հայկական լեռնաշխարհը միավորված էր մեկ մշակութային գոտում,որը հնագիտական գրականության մեջ ընդունված է կոչել Հայաստանի վաղբրոնզիդարյան մշակույթ:

Առաջադրանք 2

Հայ ժողովրդի կազմավորումը տեղի է ունեցել Հայկական լեռնաշխարհում։ Ք.ա. III հազարամյակում և II հազարամյակի առաջին կեսին Հայկական լեռնաշխարհում ապրում էին տասնյակ և հարյուրավոր ցեղեր։ Նրանց մեծագույն մասը պատկանում էր հնդեվրոպական լեզվաընտանիքին։ Սկզբնապես հնդեվրոպացիների նախահայրենիքն ընդգրկել է Փոքր Ասիայի արևելյան հատվածը, Հայկական լեռնաշխարհը և Իրանական սարահարթի հյուսիսարևմտյան շրջանները։ Հիշյալ տարածքներում, բացի հայերի նախնիներից, ապրել են նաև գերմանացիների, հույների, ռուսների, հնդիրանական և այլ ժողովուրդների նախնիները։ Նրանց լեզուներն անվանում են հնդեվրոպական լեզվաընտանիք, քանի որ դրան պատկանող ժողովուրդները բնակեցնում են Հնդկաստանից մինչև Եվրոպայի արևմուտքը ձգվող երկրների գրեթե ամբողջ տարածքը։ Հնդեվրոպական լեզուներով խոսող ցեղերը ժամանակին իրենց նախահայրենիքից շարժվել են դեպի իրենց ապագա հայրենիքները։ Այնտեղ բնակվող ցեղերից ավելի ուժեղ, կենսունակ և կազմակերպված լինելով՝ նրանք տեղացիներին են փոխանցել իրենց լեզուները և, միավորվելով, կազմել են տարբեր ժողովուրդներ։

Հնդեվրոպական ցեղերի տեղաշարժերի հետևանքով ձևավորվեցին հույները, գերմանացիները, ռուսները և սլավոնական մյուս ժողովուրդները, արիացիները, որոնց թվում մեր հարավային հարևան պարսիկները։ Հայերը, փաստորեն, միակ հնդեվրոպական ժողովուրդն են, որ ձևավորվեցին որպես ժողովուրդ հնդեվրոպական նախահայրենիքում և հասան XXI դար։ Հետևաբար հայերը Հայկական լեռնաշխարհի տեղաբնիկ ժողովուրդ են։

Հայոց լեզվի ծագումը

Հայոց լեզուն ծագել է հայ ժողովրդի ձևավորմանը զուգընթաց՝ Հայկական լեռնաշխարհում: Պատկանում է հնդեվրոպական լեզվաընտանիքին և առանձին՝ ինքնուրույն ճյուղ է: Նախամաշտոցյան շրջանում մշակվել է բանավոր խոսքում, բանահյուսության մեջ, պաշտամունքային արարողությունների, իսկ քրիստոնեության ընդունումից հետո՝ նաև քարոզչության ընթացքում: Գրավոր հուշարձաններով ավանդվել է V դարի սկզբից՝ հայոց գրերի գյուտից անմիջապես հետոՀայոց լեզուն համարվում է յուրատեսակ և ինքնատիպ: Այն պատկանում է հնդեվրոպական լեզվաընտանիքի արևելյան խմբին և իր հատկանիշներով նման է սլավոնական, հնդիրանական և բալթյան լեզուներին: Իսկ Հայաստանի աշխարհագրական դիրքով բացատրվում է լեզվի նմանությունը որոշ արևմտյան հնդեվրոպական լեզուների հետ: Հայոց լեզուն դարերի ընթացքում չի դարձել «քարացած» լեզու, ինչպես օրինակ լատիներենն ու հնդեվրոպական լեզվախմբին պատկանող մյուս հնագույն լեզուն — հին հունարենը, այլ շարունակում է զարգանալ, լրացնելով իր բառացանկը նորանոր բառերով և քերականական փոփոխությունների է ենթարկվում, արդիականանալով և ժամանակակից ոգի ստանալով:

Այսօր հայոց լեզուն հարուստ բառարան ունի: Պարսկական բազմադարյան լուծն իր հետքն է թողել լեզվի վրա, ինչով բացատրվում է պարսկական մեծաքանակ բառերի առկայությունը արդի հայոց լեզվում: Քրիստոնեության զարգացման հետ լեզվում կիրառական դարձան սիրիական և հունարեն բառերը: Խաչակրաց արշավանքներից մնացին ֆրանսիական ծագում ունեցող բառերը: Իսկ Օսմանական պետության ազդեցությամբ պայմանավորված են թյուրքալեզու բառերի օգտագործումը թե խոսակցական և թե գրական հայերենում: Չնայած այդ ամենին, հայոց լեզուն պահպանել է 11 000 բառարմատ, որոնցից 900 — ը պատկանում են հենց հնդեվրոպական լեզվախմբին:

Իր լեզվախմբում հայոց լեզուն համարվում է հնագույն գրավոր լեզուներից մեկը: Գրավոր խոսքը  Հայաստանում սկսել է զարգանալ 4 — րդ դարավերջին, հայկական այբուբենի ստեղծման հետ միաժամանակ: Գրավոր լեզուն հիմք դրեց թարգմանչական գործունեությանը: Սկսեց թարգմանվել մեծ քանակությամբ հոգևոր գրականություն այլ լեզուներից: Ի շնորհիվ դրա մինչ մեր օրերն են հասել անտիկ գրականության գոհարներ, հայերեն թարգմանված և մենք դրանք փոխանցում ենք հաջորդ սերունդներին, քանի որ այդ թարգմանությունների բնօրինակները վաղուց ոչնչացված են: Առաջին հայ թարգմանիչը համարվում է Մեսրոպ Մաշտոցը, իսկ առաջին հայերեն թարգմանված գիրքը Աստվածաշունչն է:

Հայոց լեզվի զարգացման հաջորդ փուլը դա միջնադարյան հայոց լեզուն է: 5 — րդ դարում, գրաբարին զուգահեռ սկսեց օգտագործվել միջնադարյան հայոց լեզուն: Այս լեզվով շարադրվում էին բժշկական, գյուղատնտեսական ձեռնարկներ, պոեզիա: Այն դարձավ ժամանակի պաշտոնական կիրառելի լեզուն և կամաց սկսեց դուրս վանել գրաբարին: Միջնադարյան հայերենն էլ ժամանակի ընթացքում վեր ածվեց արդի հայոց լեզվի, որով այսօր աշխարհում խոսում են մոտ 10 միլիոն մարդ:

Ժամանակակից հայոց լեզուն երկու ճյուղ ունի-արևմտյան (կոնստանտինոպոլսյան բարբառով) և արևելյան (արարատյան բարբառով): Արևելահայերենը հանդիսանում է գրական լեզու Հայաստանում, Հնդկաստանում և նախկին խորհրդային պետություններում ապրող հայերի համար: Արևմտահայերենը  ԱՄՆ — ում, Իտալիայում, Ֆրանսիայում, Լիբանանում ապրող հայերի գործածական լեզուն է:  Ի տարբերություն արևմտահայերենի, արևելահայերենը 1920 — ական թվականներից համարվում է Հայաստանի Հանրապետության պետական լեզուն:

Առաջադրանքը կարդալուց հետո դուրս գրիր.

ա.ամենատպավորիչ հատվածը

իր լեզվախմբում հայոց լեզուն համարվում է հնագույն գրավոր լեզուներից մեկը: Գրավոր խոսքը  Հայաստանում սկսել է զարգանալ 4 — րդ դարավերջին, հայկական այբուբենի ստեղծման հետ միաժամանակ: Գրավոր լեզուն հիմք դրեց թարգմանչական գործունեությանը: Սկսեց թարգմանվել մեծ քանակությամբ հոգևոր գրականություն այլ լեզուներից: Ի շնորհիվ դրա մինչ մեր օրերն են հասել անտիկ գրականության գոհարներ, հայերեն թարգմանված և մենք դրանք փոխանցում ենք հաջորդ սերունդներին, քանի որ այդ թարգմանությունների բնօրինակները վաղուց ոչնչացված են: Առաջին հայ թարգմանիչը համարվում է Մեսրոպ Մաշտոցը, իսկ առաջին հայերեն թարգմանված գիրքը Աստվածաշունչն է:

բ.ինչ նոր տեղեկություն բացահայտեցիր

նույնը

գ.ամփոփիր 10 նախադասությամբ

Լրացուցիչ

ОТКУДА ВЗЯЛСЯ ЯЗЫК: Основные теории/տեսանյութ/-ամփոփել 10-15 նախադասությամբ

Первое слово. Когда и как возникла речь | Большой скачок

Գրաբարյան օրեր

Լավ է կոյր աչօք, քան կոյր մտօք:

Կարդա այսպես.

լաւ — լավ

կոյր — կույր

Բառարան

աչօք — աչքով

մտօք — մտքով

Հարցեր և առաջադրանքներ

1․Նախադասությունը ժամանակակից հայերեն (աշխարհաբար) դարձրու: Գրաբար և աշխարհաբար նախադասությունները բարձրաձայն կարդա՛: Քո կարծիքով ո՞ր դեպքում է այն ավելի գեղեցիկ հնչում:

2․ Կոյր մտօք արտահայտությունն ինչպե՞ս ես հասկանում: Դրա հակառակ իմաստն արտահայտող բառը կամ բառակապակցությունը գտիր:

3․ Մարդը կարո՞ղ է սրտով կույր լինել (գրաբ. կլինի` կոյր սրտիւ):

4․ Լավ է կոյր աչօք, քան կոյր մտօք նախադասության իմաստն աշխարհաբար քանի՞ ձևով կարող ես արտահայտել:

5․ Ինչպե՞ս ես հասկանում այս նախադասությունը (նախադասությունն ազատ և ընդարձակ փոխադրիր):

***

Լաւ է մանուկ աղքատ եւ իմաստուն, քան զթագաւոր ծեր եւ անմիտ:

Կարդա այսպես.

լաւ — լավ

զթագաւոր — ըզթագավոր

(Նկատեցի՞ ր` ինչպես է կարդացվում ւ տառը:)

Բառարան

Քան զթագաւոր — քան թագավորը

Հարցեր և առաջադրանքներ

Գրաբարում «եւ» բառն ուներ նաև այսօրվա «բայց» բառի իմաստը: Քո կարծիքով. այստեղ պետք է և՞, թե՞ բայց փոխադրել: Իմաստային ի՞ նչ տարբերություն կա այս արտահայտությունների միջև` աղքատ և իմաստուն մանուկ — աղքատ, բայց իմաստուն մանուկ:

Նախադասության մեջ հակառակ իմաստ ունեցող բառերը գտի՛ր և զույգ — զույգ դո՛ւրս գրիր:

Եթե կարող ես, շրջի՛ր նախադասության իմաստը, թող գրաբար լինի`

Ծեր և անմիտ թագավորն ավելի լավ է, քան աղքատ, բայց իմաստուն մանուկը: Որպեսզի նախադասությունդ ճիշտ լինի, զ մասնիկը (նախդիրը) դիր քան — ին հաջորդող բառի վրա:

***

Ճանաչել զիմաստութիւն եւ զխրատ, իմանալ զբանս հանճարոյ:

Կարդա այսպես.

զիմաստութիւն — զիմաստություն

զխրատ — ըզխրատ

զբանս — ըզբանըս

հանճարոյ — հանճարո

Բառարան

զիմաստութիւն — իմաստությունը

 զխրատ — խրատը

բան — խոսք

զբանս — խոսքերը

Հարց և առաջադրանք

Նկատեցի՞ր` ինչպես է կարդացվում զ մասնիկը (նախդիրը) բաղաձայնից առաջ:

Նախադասությունը գրավոր փոխադրիր:

***

Մի՛տայք զսրբութիւն շանց. եւ մի՛ արկանէք զմարգարիտս ձեր առաջի խոզաց:

Կարդա այսպես.

զսրբութիւն – ըզսրբություն

զմարգարիտս — ըզմարգարիտս

Բառարան

մի՛ տայք — մի՛ տաք

շանց — շներին

մի՛ արկանեք — մի՛ գցեք

զմարգարիտս ձեր — ձեր մարգարիտները

առաջի խոզաց — խոզերի առաջ

Առաջադրանքներ

Աշխարհաբար գրի՛ր ասույթը:

Համեմատի՛ր Ա և Բ շարքի բառակապակցություններն ու հետևությո՛ւն արա.

Ա. մանուկ աղքատ և իմաստուն                              Բ. աղքատ և իմաստուն մանուկ

թագավոր ծեր և անմիտ                               ծեր և անմիտ թագավոր

զբանս հանճարոյ                                        հանճարի խոսքերը

զմարգարիտ ձեր                                         ձեր մարգարիտները

առաջի խոզաց                                            խոզերի առաջ

***

Իւրաքանչիւր ծառ ի պտղոյ իւրմէ ճանաչի:

Կարդա այսպես.

իւրաքանչիւր — յուրաքանչյուր

ի պտղոյ — ի պտղո

 իւրմէ — յուրմե

Բառարան

ի պտղոյ իւրմէ — իր պտղից

ճանաչի — ճանաչվում է

Առաջադրանքներ

Նախադասությունն աշխարհաբար դարձրու:

Աշխարհաբար դարձրու նաև սա` Իւրաքանչիւր պտուղ ի ծառէ իւրմէ ճանաչի: Ի՞նչ փոխվեց:

***

Ամենայն ծառ որ ոչ առնիցէ զպտուղ բարի, հատանի եւ ի հուր արկանի:

Բառարան

ամենայն — ամեն, ամեն մի

ոչ առնիցէ — չտա, չի տա, չպիտի տա, չի տալու (այստեղ` չի տալիս)

հատանի — հատվում է, կտրվում է

ի հուր — հուրը, հրի մեջ

արկանի — գցվում է, նետվում է

Հարցեր և առաջադրանքներ

Նախադասությունը գրավոր ազատ, ընդարձակ փոխադրիր:

Այս նախադասությունը ծանոթ ո՞ր ասույթի հետ է մտքով կապվում:

Հետևյալ նախադասությունը փորձիր գրաբար փոխադրել.

Ամեն (մի) ծառ, որ բարի պտուղ է տալիս, չի կտրվում: (տալիս է – գրաբ` տայ)

***

Ոչ է պիտոյ բժիշկ կարողաց` այլ հիւանդաց:

Կարդա այսպես.

պիտոյ — պիտո

Բառարան

ոչ է պիտոյ — պետք չէ

կարողաց — ուժ ունեցողներին, առողջներին

Հարցեր և առաջադրանքներ

Նկատեցի՞ր` ինչպե՛ս է կարդացվում ոյ — ը բառավերջում (հիշիր նաև հանճարոյ, ի պտղոյ բառաձևերը):

Աշխարհաբար ինչպե՞ս կլինի հիւանդաց բառաձևը:

Աշխարհաբար գրիր նախադասությունը:

Այս ասույթը գործածիր իբրև շարադրության վերնագիր:

***

Եւ ասաց Աստուած` Եղիցի լոյս. եւ եղեւ լոյս:

Կարդա այսպես.

Աստուած — Աստված

լոյս — լույս

Բառարան

եղիցի — լինի, թող լինի, կլինի, պիտի լինի, լինելու է (ո՞րը կընտրես այս նախադասությունը փոխադրելու համար)

եղեւ — եղավ

Հարցեր և առաջադրանքներ

Նկատեցի՞ր` ինչպե՛ս է կարդացվում ոյ — ը բաղաձայնից առաջ (նաև կոյր բառը հիշիր):

Նախադասությունն աշխարհաբար դարձրու:

***

ԾՆՈՒՆԴ ՎԱՀԱԳՆԻ

Երկնէր երկին, երկնէր երկիր,

Երկնէր եւ ծովն ծիրանի.

Երկն ի ծովուն ունէր եւ զկարմրիկն եղեգնիկ:

Ընդ եղեգան փող ծո՛ւխ ելանէր,

Ընդ եղեգան փող բո՛ց ելանէր.

Եւ իբոցոյն վազէր խարտեաշ պատանեկիկ:

Նա հուր հեր ունէր,

Բո՛ց ունէր մօրուս,

Եվ աչկունքն էին արեգակունք:

Կարդա այսպես.

ծովն — ծովըն

զկարմրիկն — ըզկարմրիկըն

ի բոցոյն — ի բոցույն

Բառարան

երկնէր — երկնում էր (ծնում էր)

երկին — երկինք(ը)

ծովն ծիրանի — ծիրանի ծովը

երկն — երկունքը

ի ծովուն — ծովում, ծովի մեջ

ունէր — 1. բռնել էր 2. ուներ

զկարմրիկն եղեգնիկ — կարմիր եղեգնիկին

ընդ եղեգան փող — եղեգնի փողով

ելանէր — ելնում էր

ի բոցոյն — այն բոցից

վազէր — վազում էր

աչկունք — աչիկները

արեգակունք – արեգակներ

Հարցեր և առաջադրանքներ

Գույն մատնանշող բառերը դուրս գրիր: Ո՞րն է բանաստեղծության մեջ իշխող գույնը:

Վահագնին նկարագրող պատկերները դուրս գրիր և ըստ դրանց ինքդ նկարագրիր նրան:

Ինչո՞ւ էր Վահագնն այդպիսին (ուշադրություն դարձրու նախորդող պատկերներին և պատասխանիր ըստ դրանց):

Քո կարծիքով, այս ծնունդն իրակա՞ն է, երևակայակա՞ն, թե՞ ինչ — որ բան խորհրդանշող:

Բանաստեղծությունն այնպես խմբագրիր, որ կրկնվող բառեր ու արտահայտություններ չլինեն: Բարձրաձայն կարդա և՛ բանաստեղծությունը, և՛ քո խմբագրածը. Փորձիր հասկանալ` թե ի՞նչ են տալիս կրկնությունները:

Բանաստեղծությունն աշխարհաբար դարձրու:

Կրոն և Պետություն

Առաջադրանք 1

Հասարակական կյանքի կազմակերպման ձևը, շերտավորումը

1.Մարդկանց կրոնական պատկերացումները/պատմել/

Կրոնական գիտակցության հիմնական հատկանիշը հավատն է գերբնականի նկատմամբ, որը դրսևորվում է գերբնական էակների (աստվածներ, ոգիներ ), բնական երևույթների միջև գերբնական կապերի (մոգություն, տոտեմիզմ), նյութական իրերի գերբնական հատկությունների (ֆետիշիզմ) գոյության ընդունմամբ, դրանց նկատմամբ հուզական վերաբերմունքով և պրակտիկ պատրանքային փոխհարաբերությամբ:

Կրոնական պաշտամունքի առարկան գերբնականն է: Պաշտամունքային գործունեության տարրերն են՝ ծեսը, կրոնական տոները, զոհաբերությունը: Կրոնական կազմակերպությունը որոշակի դավանանքի տեր մարդկանց միավորումն է: Նախնադարում կրոնական խումբը համընկել է ցեղի կամ տոհմի հետ: Դասակարգային հասարակությունում ցեղային պաշտամունքը փոխարինվել է պետականով, իսկ առանձին կրոնական միավորումները՝ եկեղեցով: էթնիկական հանրությունների ընդգրկման սահմանները նկատի ունենալով՝ կրոնը կարելի է դասակարգել. 1. տոհմացեղային կամ նախնադարյան հասարակության իշխող կրոններ (մոգություն, տոտեմիզմ, ֆետիշիզմ, անիմիզմ ) 2. ազգային կամ մեկ էթնիկական կազմավորմանը վերաբերող կրոններ (հուդայականություն, հինդուիզմ, շայնիզմ ) 3. համաշխարհային կրոններ (բուդդայականություն, քրիստոնեություն, մահմեդականություն):

Կրոնի ծագումը-Կրոն բխել է համաշխարհային ոգուց, անհատի ներքին ապրումներից ու պահանջներից, հանգեցվել անհատական կամ կոլեկտիվ մտածողության ( Պլատոն, Հեգել, Է. Թեյլոր, Հ. Սպենսեր, Է. Դյուրկհեյմ, Ու. Ջեմս, Զ. Ֆրեյդ):   Կրոնը առաջացել է բնական և հասարակական ուժերի դեմ նախնադարյան մարդու պայքարի հարաբերական անզորությամբ: Չկարողանալով բացատրել իրական երևույթները՝ մարդը մտացածին կապեր ու գերբնական հատկություններ է հաստատել այնտեղ, ուր իշխում են օբյեկտիվ օրինաչափությունները:  Կրոնական պատկերացումների առաջացման համար էական ազդեցություն են ունեցել նաև մարդկային հույզերն ու ապրումները (սարսափ, վախ, միայնություն, դժբախտություն): 

2.Տալ այս բառերի բացատրությունը ՝օգտվելով այս աղբյուրից:

Տոհմացեղային կամ նախնդարյան հասարակության հավատալիքներ ՝

Մոգություն – կախարդւոթյուն

Կախարդություն – գուշակություն

Ոգեպաշտություն – Հավատ որվքեր հավատում են

Բնապաշտություն – Բնության երեվույթները պաշտել

Տոտեմիզմ – Մարդկանց որոշ խմբերի գերբնական հավատքը

Ֆետշիզմ – Անշունչ առարկաների երկրպագություն

Անիմիզմ – Հավատք հոգիների նկատմամբ , ոգեպաշտություն

3.Հիմնավորիր կրոնի առաջացման կարևորությունը:


Կրոն մարդու և Աստծո միջև եղած կապն է որ հիմնված է գերբնական ուժերի հավատի վրա քանի որ հին ժամանակներում բնության երևույթները հասկանանի չէին մարդկանց համր ու նրանք միշտ հավարում էին որ ավելի հզոր ուժեր են ստեղծել այդ երեվույթները ։ Կրոնի առաջացումը կրևոր է մարդու համար որովհետեվ պատճառ դարցավ մարդը ավելի հարգի կարքո կանոնը ու մարդասիրությունը ամրացավ ։

Առաջադրանք 2

Պետության առաջացումը

1.Հասարակության շերտավորումը, պետության առաջացումը/պատմել. էջ 16-17/

2.Ծանոթանալով այս հոդվածին՝ ընտրել մեկ հասկացություն, հիմնավորել ձեր տեսակետը , ներկայացնել ձեր առաջարկած տարբերակը՝ ի՞նչ է պետությունը:

 Ի՞նչ է պետությունը
Պետությունը քաղաքակրթության հնագույն ինստիտուտներից մեկն է։
Այն առաջացել է մոտ 10000 տարի առաջ՝ Միջագետքի առաջին
հողագործական համայնքներում։ Չինաստանում զարգացած
բյուրոկրատական պետություն է գոյություն ունեցել հազարամյակների
ընթացքում։ Եվրոպայում ժամանակակից պետությունը, որն ունի հսկայական
բանակ, ուժեղ հարկային մարմիններ, կենտրոնացված բյուրոկրատիա, և որը
գերագույն լիազորություններ է իրականացնում հսկայական տարածքներում,
ունի չորս կամ հինգ հարյուրամյակների պատմություն՝ ֆրանսիական,
իսպանական և շվեդական միապետությունների ձևավորման ժամանակներից
ի վեր։ 
Գրականության մեջ չկա պետության միասնական սահմանում։
Այսպես, «Իրավունքի և պետության ընդհանուր տեսություն»
դասագրքում առաջարկվում է պետության հետևյալ սահմանումը.
1.«…հասարակության քաղաքական իշխանության որոշակի կազմակերպական
ձև, որն ունի հարկադրանքի հատուկ՝ իշխող դասակարգի կամ ամբողջ
ժողովրդի կամքն ու շահերն արտահայտող ապարատ »։

Ներկայացնենք պետության մի քանի սահմանում ևս։
2.«Պետությունը կարգուկանոնի պահպանման մասնագիտացված և
կենտրոնացված ուժ է։ Պետությունը ինստիտուտ է կամ ինստիտուտների
խումբ, որոնց հիմնական խնդիրը (անկախ այլ խնդիրներից) կարգի
պահպանությունն է։ Պետությունը գոյություն ունի այնտեղ, որտեղ կարգի
պահպանման մասնագիտացված ինստիտուտները, օրինակ՝
ոստիկանությունը և դատարանը, անջատ են հասարակական կյանքի մյուս
ոլորտներից։ Հենց նրանք էլ պետությունն են»։

3.«Պետությունը սոցիալական հարաբերությունները կարգավորող
անկախ, կենտրոնացված սոցիալ-քաղաքական կազմակերպություն է։ Այն
գոյություն ունի բարդ, շերտավորված հասարակությունում, որը գտնվում է
որոշակի տարածքում և բաղկացած է երկու հիմնական շերտերից`
կառավարողներից և կառավարվողներից։ Այս երկու շերտերի
հարաբերությունները բնորոշվում են առաջինների քաղաքական
գերիշխանությամբ և երկրորդների հարկային պարտավորություններով։ Այդ
հարաբերությունները օրինականացված են հասարակության գոնե մի մասի
կողմից ընդունված գաղափարախոսությամբ, որի հիմքում փոխադարձության
սկզբունքն է»։

4.«Պետությունը մի դասակարգի կողմից մյուսին ճնշելու մեքենա է, մյուս
բոլոր դասակարգերը մի դասակարգի ենթարկելու մեքենա»։

5.«Պետությունը օրինական ուժ գործադրելու մենաշնորհ է»։

3.Համաձայն ես ներքոհիշյալ հատվածում ներկայացրած տեսակետի հետ, հիմնավորիր:

Վերոնշյալ սահմանումներից ելնելով՝ առանձնացնենք պետության
երեք հիմնական հատկանիշներ, որոնց բացակայության դեպքում, կարծում
ենք, այդ ինստիտուտն իմաստազրկվում է.
 առաջին՝ պետությունը որոշակի տարածքում բնակչության
կառավարման համար իշխանության կազմակերպական ձև է,


— երկրորդ՝ հարկադրանքը պետական իշխանության հիմնական
դրսևորումն է,
— երրորդ՝ պետությունը ինստիտուտ է, որը գաղափարախոսություն է
ձևավորում և սահմանում է տվյալ հասարակությունում վարքագծի
կանոնները։
Պետությունը հնարավոր չէ դիտարկել հասարակությունից անջատ,
որի կազմակերպման ձևն էլ հենց պետությունն է։ Տարբեր հասարակական
կարգերում փոխվում է իշխանության դրսևորման (լծակների)
հարաբերակցությունը, ինչն էլ իր հերթին հանգեցնում է քաղաքական
հասարակական կարգի էական փոփոխությունների։ Այդ լծակներն առավել
ակներև է ներկայացրել ամերիկացի սոցիոլոգ և ֆուտուրոլոգ Էլվին Տոֆլերը՝
իր «Իշխանության կերպափոխումները» գրքում։ Հեղինակը գրում է.
«Իշխանությունը ամենաանթաքույց տեսքով օգտագործում է բռնությունը,
հարստությունը և գիտելիքը (ամենալայն իմաստով)՝ մարդկանց ստիպելու
համար որոշակի գործելակերպ դրսևորել»։

Քաղաքական միտքը հին աշխարհում

Քաղաքական միտքը հին աշխարհում- Մարդկային քաղաքական միտքը ծնվել և ձևավորվել է անհիշելի հեռավոր անցյալում և իր զարգացման երկարատև հազարամյակներն է անցել ու հասել մեզ, հարուստ ժառանգության տեսքով: Մեզ հասած գրական ժառանգությունը ցույց է տալիս, որ արդեն մթա. IV հազարամյակում Եգիպտոսում, Բաբելոնում, Հնդկաստանում և Չինաստանում ձևավորվում էր քաղաքական միտքը, նպատակ ունենալով համակարգել հասարակության կառավարումը:

Բաբելոնյան և Եգիպտական մեզ հասած արձանագրություններում նշված է, որ հասարակական անհավասարությունը անհրաժեշտ և նպատակահարմար է, և հասարակ մահկանացուները պետք է անվերապահորեն ենթարկվեն Իշխանավորին, իսկ տիրապետողներն էլ պետք է լավ վերաբերվեն ցածր դասի մարդկանց: Բաբելոնական թագավոր Համուրապիի օրենքներում նկարագրվում է, թե ինչպիսին պետք է լինի թագավորը, որպեսզի ճիշտ կառավարի հասարակությանը: Թագավորը պետք է լինի խիստ, բայց արդարացի հայր իր բոլոր հպատակների համար, որը պետք է հոգ տանի, որ ուժեղները չնեղացնեն թույլերին, պաշտպանի կարիքավորներին, որպեսզի հասարակության մեջ արդարություն լինի:

Հին Հնդկական քաղաքական միտքը իր արտացոլումն է գտել հնդկական գրականության հնագույն հուշարձանների` վեդաների մեջ: Վեդաները 4 մասից բաղկացած կրոնափիլիսոփայական և բարոյական պատկերացումների ամբողջություն է, որում մեծ հետաքրքրություն է ներկայացնում ՌԻԳՎԵԴԱՆ, որը կրոնական հիմների ժողովածու է /մ.թ,ա.1500թ./: Այդ աշխատությունում հին հնդկական հասարակությունը բաժանվում էր 4 վարնաների /խմբերի/, դրանք էին`

  1. Բրահմաներ /բարձրագույն կրոնական խավ/,
  2. Քշատրիներ`զինվորական արիստոկրատիայի վառնա,
  3. Վայշիներ` հողագործների, արհեստավորների և առևտրականների վառնա,
  4. Շուդրաներ` ստորին վառնա:

Այս խավերից յուրաքանչյուրն իր իրավունքներն ուներ և փոփոխման ենթակա չէր: ՌԻԳՎԵԴԱՅՈՒՄ արձանագրված օրենքները աստվածային էին համարվում և մարդիկ պարտավոր են անվերապահորեն ենթարկվել:

Մեզ է հասել հին չինական կոնֆուցիականության բարոյաքաղաքական ուսմունքը, որի հեղինակն է Կոնֆուցիոսը մ.թ.ա.551-479թթ.:  Կոնֆուցիոսի քաղաքական ուսմունքի հիմքում ընկած է բարեգործության, մարդկայնության սկզբունքը: Ըստ նրա, արդարացի հասարակություն կառուցելու համար անհրաժեշտ է պաշտպանել որոշակի կանոններ և նորմաներ, որոնք վերաբերում են բոլորին և առաջին հերթին` կառավարողներին:

Կառավարման մտքի պատմության մեջ իրենց առանձնահատուկ տեղն ունեն հույն փիլիսոփաներ Պլատոնը և նրա աշակերտ` Արիստոտելը: Պլատոնը իր «Պետություն», «Օրենքներ» աշխատություններում մանրամասն քննարկման է ենթարկում պետության ծագման, դրսևորման ձևերի, նրա դերի և հիմնախնդիրների հետ կապված հարցերը: Պլատոնը փորձում էր ստեղծել իդեալական պետության մոդել, որը հիմնված է արդարության վրա: Արիստոտելը իր «Պոլիտիկա» աշխատության մեջ փորձում է վերլուծել պետական կառուցվածքի իրական ձևերը, հիմք ընդունելով գոյություն ունեցող քաղաքապետությունների փաստական նյութը: Ըստ Արիստոտելի հասարակության զարգացումը սկսվել է ընտանիքից, որոնցից հետագայում ձևավորվել են հանրույթներ, իսկ դրանցից էլ առաջացել է պետությունը: Արիստոտելի քաղաքական իդեալն այնպիսի պետությունն էր, որում միայն օրենքն է ուժ, իսկ քիչ թե շատ ընդունելին` տարբեր պետական կարգերի խառնուրդն է, որը հենված է հարուստների և աղքատների շահերի միավորման վրա: Ըստ նրա առավել խելացի և արժանապատիվ անհատներին պետք է ներգրավել պետության կառավարման մեջ: Այդպիսի ճանապարհով կարելի է հասնել երջանիկ պետության ստեղծման:

Մեզ են հասել նաև հռոմեական հայտնի պետական և քաղաքական գործիչ Մարկ Ցիցերոնի
«Պետության մասին», «Օրենքների մասին» աշխատությունները: Ցիցերոնը պնդում էր, որ օրենքները ստեղծում են պետական գործիչները հանուն քաղաքացիների բարօրության, պետության ամբողջականության, մարդկանց հանգիստ ու երջանիկ կյանքի:

Տնային առաջադրանք

Պարապմունք 21. 

1.Աշտարակն ունի 420 մ բարձրություն և կազմված է 

երեք մասից։ Առաջին մասի բարձրությունն աշտարակի բարձրության 50% -ն է կազմում, իսկ երկրորդ մասը կազմում է աշտարակի բարձրության 1/10  մասը։ Ի՞նչ բարձրություն ունի աշտարակի երրորդ մասը։
420:2=210
420:10×1=42
210-42=168

2. Բասկետբոլիստը խաղի ընթացքում վաստակել է 36 միավոր, որը թիմի վաստակած միավորների 10%-ն է։ Քանի՞ միավոր է վաստակել թիմը։
36×100:10=360

3. Գտի՛ր թիվ, որի

ա) 30%-ը լինի   900
900:100=9
9×30=270
Հուշում: Մտածում ենք, գտնել այնպիսի թիվ, որի 30%-ը լինի  900: Այդ թվի անունը դնենք ?, այսինքն կլինի
?. 30/100=900
Անհայտ թիվը ? գտնելու համար կատարում ենք հակառակ գործողությունը:

900×100/30=3000
Պատասխան   3000:

բ) 25%-ը լինի  1000
1000×100:25=4000

գ)10 %- ը լինի 400 
400×100:10=4000

դ) 2%-ը լինի 500
500×100:2=25000
ե)15%-ը լինի 150
150×100:15=1000

զ )4%-ը լինի  60
60×100:4=1500

է)20%-ը լինի  50
50×100:20=250

4. Ուղղանկյան երկարությունը 32 սմ է, իսկ նրա լայնությունը կազմում է երկարության 25 %-ը։ Գտե՛ք ուղղանկյան պարագիծը և մակերեսը։
32:4=8
2×32+2×8=80
32×8=256

5. Աղջիկները դասարանի աշակերտների ամբողջ քանակի 52 %-ն են կազմում։ Այդ դասարանում սովորում է 12 տղա։ Ընդամենը քանի՞ աշակերտ կա դասարանում:
12×100:48=25
25-12=13աղջիկ

Լրացուցիչ: Խնդիրներ ֆլեշմոբից:

6. Մայրիկը սեղանին  թողել էր 9 կտոր շոկոլադ և յուրաքանչյուր 30 րոպեն մեկ երեխային թույլ էր տվել ուտել միայն մեկ կտոր։ Առաջին կտորն ուտելուց քանի՞ ժամ անց կվերջանան շոկոլադի կտորները, եթե երեխան լսի իր մայրիկին և միանգամից չուտի ամբողջ շոկոլադը:
4-ը ժամ

7. Արամը կերավ ափսեում եղած ծիրանների 3/11 մասը, Արմանը  կերավ մնացած ծիրանների 3/8 մասը, արդյունքում ափսեում մնաց 10 ծիրան։ Սկզբում քանի՞ հատ ծիրան կար ափսեում։

22 ծիրան